Cô Đồng Anh Hầu Đồng

Hầu đồng như một minh chứng cho sự

Hầu đồng có phải là nghi lễ của Phật giáo không?

Hầu đồng là một nghi lễ trong tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ, Tứ phủ, thời Đức Thánh Trần… mà không phải nghi lễ của Phật giáo. Trong đó, phủ là đền thờ của Mẫu Thượng Thiện, Mẫu Thượng Ngàn và Mẫu Thoải.

Mẫu Thượng Thiện: Hay còn gọi là Mẫu Đề Nhất. Đây là một vị Mẫu cai quản Thiên Phủ và các nhân vật được coi là Mẫu Thượng Thiên gồm:

- Thanh Vân Công Chúa (Mẫu Cửu Trùng Thiên).

- Tây Thiên Quốc Mẫu Lăng Thị Tiêu (Mẫu Tây Thiên, Chúa Tây Thiên).

- Liễu Hạnh Công chúa (Mẫu Liễu Hạnh, Bà Chúa Liễu).

- Mẫu Thiên Y A Na (Thiên Hậu Thánh Mẫu, bà Chúa Ngọc).

Trong đền, phủ, Mẫu Thượng Thiên thường được khắc với tông màu đỏ, được đặt chính giữa, hai bên là tượng Mẫu Thượng Ngàn và Mẫu Thoải. Hiện nay, có các ngôi đền, miếu đang thờ Mẫu này: Đền Mẫu Cửu Trùng Thiên tại Hà Nội; Phủ Nấp ở Nam Định; Đền Thánh Mẫu Thượng Thiên ở Hà Tĩnh…

Mẫu Thượng Ngàn: Hay còn gọi là Mẫu Đệ Nhị hoặc bà chúa Thượng Ngàn, được giao nhiệm vụ cai quản vùng núi rừng hoang vu. Hiện nay có nhiều truyền thuyết về Mẫu Thượng Ngàn nhưng đều được người dân ngưỡng mộ, khâm phục, tôn thờ.

Mẫu Thượng Ngàn thường được đúc tượng có màu xanh và có ba nơi hiện nay được xem là nơi thờ chính của bà gồm:

Mẫu Thoải: Hay còn gọi là Mẫu Đệ Tam, Thuỷ cung Thánh Mẫu. Trong quan niệm dân gian, Mẫu Thoải cai quản các vùng sông nước, chăm sóc cây cối tươi tốt, giúp đỡ mọi người khi đi qua sông nước; khi bão lụt, Mẫu làm phép để gió yên, mưa tạnh…

Mẫu Thoải được thờ ở hầu hết các đền chùa có bàn thờ Mẫu, thường được đúc có trang phục màu trắng và trong điện thờ Mẫu, vị trí bên phải thường là Mẫu Thượng Ngàn, vị trí bên trái là Mẫu Thoải và vị trí chính giữa là Thượng Thiện.

Giá hầu đồng gồm bao nhiêu loại?

Hiện nay, có nhiều Thánh nhưng chỉ có tối đa 36 giá hầu đồng. Có thể kể đến:

- Tam Toà Quốc Mẫu: Đệ nhất thiên tiên Liễu Hạnh công chúa, Đệ nhị Thượng Ngàn Quế Hoa Mỵ Nương công chúa, Đệ Tam Thoả Cung Xích Lân Long nữ.

- Hội đồng Thánh Chúa: Chúa Đệ Nhất Tây Thiên; Đệ nhị Nguyệt Hồ; Đệ Tam Lâm Thao; Thác Bờ, Long Giao…

- Tứ Phủ Chầu bà: Chầu đệ nhất Thượng Thiên, Đệ nhị Thượng Ngàn, Đệ Tam Thoải Cung, Đệ Tứ Khâm sai…

- Tứ phủ Thánh Cậu: Cậu Hoàng cả Phủ giày, cậu hoàng đôi, cậu hoàng bơ, cậu hoàng tư, cậu hoàng năm…

Một giá đồng thực hiện theo trình tự nào?

Khi hầu một giá đồng, ông đồng, bà đồng phải thực hiện theo trình tự sau đây:

- Thay lễ phục: Do mỗi giá đồng lại có một bộ trang phục riêng phù hợp với màu sắc của từng giá. Do đó, bước đầu tiên khi hầu đồng là phải thay lễ phục phù hợp với giá đồng mà mình sẽ hầu.

Trong một buổi hầu có thể hầu nhiều giá khác nhau. Do đó, trước khi bắt đầu hầu một giá đồng mới, ông đồng, bà đồng đều phải thay trang phục phù hợp với từng giá.

- Dâng hương hành lễ: Hành động này nhằm mục đích xua đuổi tà ma. Người hầu đồng sẽ thực hiện các động tác: Tay trái cầm bó nhang đốt sẵn, bọc trong khăn tẩm hương; tay phải rút một nén nhang rồi làm động tác phù phép.

- Lễ Thánh giáng: Khi thánh nhập thì người hầu đồng buông nén hương đang cầm trên tay, không còn là bản thân nữa nên họ sẽ nhảy múa một cách uyển chuyển, nhịp nhàng.

- Múa đồng: Đây là một trong những cách để khẳng định thánh đã nhập vào ông/bà đồng chưa. Có người sẽ múa cờ, múa kiếm, long đao, kích, cũng có thể múa quạt, múa tay không…

Tuỳ vào giá hầu đồng mà có các động tác múa khác nhau nhưng thường có ảnh hưởng của chèo, vũ điệu dân gian. Thứ tự Thánh giáng từ cao xuống thấp: Thánh Mẫu, Quan lớn, Chầu bà, Cậu…

- Ban lộc và nghe văn chầu: Sau khi đã múa thì để biểu hiện sự hài lòng của mình, các Thánh thường thưởng tiền cho những người đánh đàn. Đồng thời, Thánh cũng thưởng rượu, thuốc lá, tiền, hoa quả, bánh trái… để thưởng cho những người ngồi dự chung quanh khi được cầu xin hoặc nghe thánh phán truyền.

- Thánh thăng: Khi người hầu đồng ngồi yên, hai tay bắt chéo trước trán, khẽ rung mình thì Thánh thăng và một giá đồng đã kết thúc.

Hầu đồng có phải mê tín dị đoan không?

Ngoài hiểu rõ về hầu đồng là gì để biết hầu đồng có phải mê tín dị đoan không, cần phải căn cứ vào các quy định sau đây:

Hiện nay, các văn bản pháp luật đều không có định nghĩa cụ thể về mê tín dị đoan. Tuy nhiên, hành vi mê tín dị đoan là hoạt động văn hoá, kinh doanh dịch vụ văn hoá bị cấm theo điểm b khoản 1 Điều 3 Quy chế ban hành kèm theo Nghị định 103/2009/NĐ-CP.

Trước đây, theo điểm b khoản 3 Điều 4 Thông tư 15/2015/TT-BVHTTDL (đã hết hiệu lực), mê tín dị đoan là hành vi:

Mê tín dị đoan làm mê hoặc người khác, trái với tự nhiên, gây tác động xấu về nhận thức, bao gồm:

- Cúng khấn trừ tà ma, chữa bệnh bằng phù phép.

- Lên đồng phán truyền, xem bói, xin xăm, xóc thẻ, truyền bá sấm trạng, phù chú, cầu lợi cho mình gây hại cho người khác bằng cách yểm bùa.

- Các hình thức mê tín dị đoan khác.

Và đến khoản 4 Điều 3 Thông tư 04/2009/TT-BVHTTDL cũng nêu rõ, các hành vi bị cấm:

Hoạt động văn hoá và dịch vụ văn hoá có nội dung mê tín dị đoan quy định tại điểm b khoản 1 Điều 3 Quy chế là những hoạt động có nội dung làm mê hoặc người khác, trái với tự nhiên, gây tác động xấu về nhận thức, bao gồm: Cúng khấn trừ tà ma, chữa bệnh bằng phù phép, lên đồng phán truyền, xem bói, xin xăm, xóc thẻ, truyền bá sấm trạng, phù chú, cầu lợi cho mình gây hại cho người khác bằng cách yểm bùa, đốt đồ mã ở nơi công cộng và các hình thức mê tín dị đoan khác.

Theo quy định này, có thể thấy, những hành vi được coi là mê tín dị đoan phải là hành vi làm mê hoặc người khác, gây tác động xấu đến người khác và trái với tự nhiên như xem bói, phù chú, yểm bùa…

Hầu đồng hết bao nhiêu tiền?

Ngoài quan tâm hầu đồng là gì, một trong những vấn đề được quan tâm nhất là tốn bao nhiêu tiền để hầu đồng. Trong một buổi hầu, thường phải bỏ ra các chi phí gồm tiền chuẩn bị cỗ, tiền chuẩn bị các giá đồng và tiền ban thánh.

Ngoài ra còn phải quan tâm đến tiền đi lại, ăn ở… nếu hầu đồng ở các địa phương khác.

- Tiền cỗ: Tiền nhang, vàng, hương, hoa quả, rượu chè, bánh trái… và các đồ được bày trên các mâm cỗ của buổi hầu đồng.

- Tiền chuẩn bị các giá đồng: Gồm tiền chuẩn bị quần áo, trang sức đi kèm…

- Tiền ban thánh: Ngoài trả cho những người đi theo hầu, người đánh đàn, kéo sáo thì khi Thánh ban lộc, trước kia thường sẽ thưởng hoa quả, bánh kẹo… và tiền lẻ. Tuy nhiên, hiện nay, nhiều người quan niệm, giá đồng càng nhiều tiền thì công việc, việc cần cầu sẽ càng trôi chảy… Do đó, số tiền bỏ ra có thể là rất nhiều.

Hầu đồng phải chuẩn bị lễ vật gì?

Lễ vật cho một buổi hầu đồng thường khá đơn giản chỉ gồm đồ cúng bình thường như xôi, thịt, hoa quả, trầu cau, rượu, thuốc, vàng mã… Tuy nhiên, hiện nay, càng ngày lễ vật càng trở nên phong phú, đa dạng.

Lễ vật trình đồng được trình bày trên một kỷ tháp hình chữ nhật, kê chính giữa và gồm chén, đũa bạc, đĩa và cốc pha lê. Ở chính giữa sẽ có một cái gương được phủ khăn thêu. Trước kỷ sẽ bày bốn mâm lễ Tứ Phủ và mỗi mâm có: 09 quả trứng, 01 lược, 01 quạt, 01 guốc; 09 miếng vải vuông phủ lên trên.

Bên cạnh mâm lễ phải có một chung nhỏ, một thau nhỏ, một mâm hài sơn trang có mũi hài thuê hình chim phương; một trăm vàng thoi. Ngoài ra, trước bàn thờ sẽ bày các loại mã và 02 chiếc thuyền rộng hình cánh phương có 12 hình nhân đang chèo thuyền, 01 đôi ngựa, 01 đôi voi đã đủ yên cương, hàm thiếc.

Không chỉ chuẩn bị những đồ lễ như vậy, để chuẩn bị một buổi hầu đồng, các cô đồng, cậu đồng cần phải chuẩn bị thêm các yếu tố sau đây:

- Dàn nhạc: Thường đi kèm với một buổi hầu đồng sẽ có một dàn nhạc gồm: 01 đàn nguyệt, 01 đàn nhị, 01 sáo, 01 trống lớn, 01 trống nhỏ, 01 cảnh đôi, 01 phách. Trong đó, tuỳ vào buổi hầu ở các địa phương khác nhau có thể thêm hoặc bớt nhạc cụ nhưng chắc chắc phải có đàn nguyệt, trống nhỏ, đảnh đôi.

- Trang phục: Theo dân gian, thường hầu đồng sẽ có 36 giá đồng tương ứng với 36 vị thánh. Và tương đương với bao nhiêu giá đồng thì sẽ có bấy nhiêu bộ trang phục. Do đó, cô đồng, cậu đồng phải chuẩn bị đủ 36 bộ quần áo tương ứng với các giá đồng để nếu hầu mấy giá thì phải có đủ trang phục của bấy nhiêu giá:

- 05 chiếc áo dài màu sắc khác nhau, 01 quần dài trắng.

- Khăn tấu hương cùng các loại khăn khác.

- Thẻ ngà, kiềng bạc, vòng, hoa tai, chuỗi hạt, quạt, son phấn…

Đặc biệt, màu sắc của trang phục phải phù hợp với màu sắc của từng Phủ: Phủ Thiên thì phải có màu đỏ; Phủ Địa thì có màu vàng; Phủ Thoải có màu trắng; Phủ Nhạc có màu xanh.